Pracoholizm
W powszechnym, stereotypowym wyobra?eniu „stan studencki” kojarzy si? nam cz?sto z grup? m?odych, barwnych, sympatycznych ludzi, o raczej „wyluzowanym” stosunku do nauki i pracy. Oczywi?cie, potrafi? zmobilizowa? si? je?li trzeba, ale te? du?o czasu po?wi?caj? na ?ycie towarzyskie i rozrywki. Jak ka?dy stereotyp, ten równie? nieco fa?szuje rzeczywisty obraz spo?eczno?ci studenckiej. Coraz liczniejsza bowiem, jest grupa osób bardzo ambitnych, pracowitych, rywalizuj?cych, konsekwentnie d???cych do wyznaczonych sobie celów. Niew?tpliwie, aktualna sytuacja na rynku pracy silnie stymuluje taki model zachowania i tak du?e zaanga?owanie, ju? w czasie studiów, w budowanie indywidualnej ?cie?ki kariery zawodowej.Jednak to, ze wszech miar, pozytywne zjawisko, posiada te? swój negatywny i niebezpieczny wymiar - jest nim „pracoholizm”. Okazuje si?, ?e cz??? osób ma powa?ne problemy z racjonalnym organizowaniem sobie czasu, z ustalaniem priorytetów, z nadmiarem obowi?zków, stresem, brakuje wi?c czasu na sen, odpoczynek i tzw. „normalne ?ycie”.
Jak wi?c odró?ni? pracowito?? od pracoholizmu? Jak nauczy? si? efektywnej pracy? Jak anga?owa? si? w nauk? i prac? i nie sta? si? pracoholikiem?
Symptomy zagro?enia
Samotno?? – osoby samotne cz?sto nadmiernie anga?uj? si? w prac?, która staje si? dla nich g?ównym ?ród?em pozytywnych dozna?, szczególnie gdy ubogie jest ?ycie prywatne. Sukcesy naukowe / zawodowe staj? si? wi?c podstawowym kryterium pozytywnej samooceny i min? lata zanim cz?owiek ocknie si?, ?e co? wa?nego mu umkn??o.
Coraz wi?cej i wi?cej – zbyt d?ugie przebywanie w pracy to cz?sto efekt b??dów w zarz?dzaniu i z?ej organizacji pracy, a tak?e brak umiej?tno?ci okre?lania priorytetów.
Uwaga! Pomóc mo?e systematycznie stosowany organizer. Warto te? wzi?? udzia? w szkoleniu „zarz?dzania czasem”, gdzie trener poka?e jak pracowa? bardziej efektywnie z racjonalnym nak?adem energii, pami?taj?c o odpoczynku i piel?gnowaniu relacji z bliskimi osobami. Cz?sto w parze ze sk?onno?ci? do pracoholizmu wyst?puje brak pewno?ci siebie. Obawiaj?c si? negatywnej reakcji prze?o?onego pracownicy cz?sto zostaj? po godzinach, aby zas?u?y? na przychylno??, ale tak?e dlatego, ?e nie potrafi? odmówi? – pomocny b?dzie równie? trening asertywno?ci.
Istota pracoholizmu
Pracoholizm to choroba, jest to uzale?nienie od pracy. Stan, w którym odczuwa si? jej g?ód, tak samo jak alkoholik, który cierpi z powodu odstawienia alkoholu. Pracoholizm jest zachowaniem autodestrukcyjnym, patologi?, któr? definiuje si? jako ostre zaburzenie równowagi pomi?dzy prac? oraz innymi elementami ?ycia. Pracoholik nosi w sobie b??dne przekonanie, ?e jest niezast?piony i tylko on mo?e zrobi? wszystko wystarczaj?co dobrze – nie potrafi wi?c przekazywa? zada? i odpowiedzialno?ci innym. Typowe jest te? odczucie braku satysfakcji i rado?ci z pracy. Na?ogowiec pracy zatraca poczucie samorozwoju, przestaje mie? marzenia, staje si? mniej kreatywny. W jego umy?le uporczywie pojawiaj? si? „powinno?ci” – musz?, powinienem, koniecznie, nie mog?, nie mam czasu.
Predyspozycje do na?ogu
W znacznym stopniu decyduje tu osobowo?? – niecierpliwy, zabiegany, lubi?cy rywalizowa?, ambitny, za wszelk? cen? d???cy do sukcesu, usi?uj?cy kontrolowa? otoczenie. Dla pracoholika wa?ne jest tylko jedno pracowa?, wywi?za? si? z (cz?sto zbyt wy?rubowanych) zada?, za wszelk? cen? udowodni?, ?e zas?uguje na nagrod? i uznanie otoczenia. Cz?sto osoby wychowane przez bardzo ambitnych i poch?oni?tych karier? rodziców, którzy zarówno sobie jak i dziecku wysoko stawiali poprzeczk? sukcesu – w wieku doros?ym post?puj? podobnie – jakby ci?gle stara?y si? zas?u?y? na pochwa?? wiecznie niezadowolonego rodzica.
Wy?cig szczurów
Uzale?nieniu od pracy sprzyja atmosfera ostrej rywalizacji. Dotyczy to szczególnie firm nastawionych na szybki zysk, w których kulturze organizacyjnej istotn? rol? stanowi bezgraniczne zaanga?owanie, pe?na dyspozycyjno??, pracowito??, lojalno?? i kreatywno??. Po ok. 3 latach wysi?ku ponad miar? pracoholicy prze?ywaj? ostry kryzys tzw. wypalenie zawodowe (chroniczne zm?czenie, depresja, l?k, bezsenno??, zaburzenia wegetatywne), a ich wydajno?? spada o ok.60%. M?drzy pracodawcy nie ceni? pracoholików, poniewa? ci szybko si? wypalaj? i stwarzaj? firmie wiele problemów. Prawd? jednak jest, ?e wielu pracodawców eksploatuje pracoholików, a kiedy si? wypal? – zatrudnia nast?pne osoby. Niewiele ma to wspólnego z sukcesem i rado?ci? pokonywania wyzwa?. Pojawia si? za to pytanie – mo?e mog?em zrobi? co? wi?cej, lepiej, nie da? si? pokona? w rywalizacji. Gdzie zatem kres tego nerwowego wy?cigu? Niestety cz?sto w szpitalu, gdy ratujemy w?asne ?ycie, w s?dzie, gdy przeprowadzamy rozwód, czy te? w osamotnieniu, gdy coraz cz??ciej si?gamy po alkohol!
Uwaga! W naprawd? dobrych firmach tak organizuje si? prac?, by umo?liwi? zatrudnionym ludziom pogodzenie jej z ?yciem prywatnym.
Sygna?y ostrzegawcze, poprzedzaj?ce rozwój uzale?nienia od pracy.
- Nerwica „niedzielna” – wolne dni wyzwalaj? u pracoholika du?y dyskomfort, czuje si? on wewn?trznie rozdra?niony, rozbity. Podczas wakacji pracoholika dr?czy poczucie marnotrawienia czasu, powracaj? natr?tne my?li dot. obowi?zków s?u?bowych. Osoba uzale?niona unika wi?c towarzyskich spotka? i pozbawia si? ró?nych przyjemno?ci ?yciowych.
- Niedotrzymywanie obietnic wobec najbli?szych, zaniedbywanie obowi?zków rodzinnych.
- Silna potrzeba, przymus wykonywania pracy.
- Brak kontroli nad czasem pracy.
- Wykonywanie czynno?ci s?u?bowych, mimo ich szkodliwych nast?pstw dla zdrowia fizycznego, psychicznego i relacji spo?ecznych.
Wychodzenie z na?ogu
Pracoholizmu nie da si? wyleczy? farmakologicznie. Pracoholik zazwyczaj trafia do lekarza, gdy jego organizm jest skrajnie wyczerpany. Najcz?stsze skargi dotycz?: przem?czenia, bezsenno?ci, zaburze? uwagi i pami?ci, bólów kr?gos?upa i okolic serca. Dokuczaj? im wrzody przewodu pokarmowego i choroby uk?adu kr??enia. Tutaj trzeba leczy? cia?o i ducha - psychoterapia mo?e pomóc w u?wiadomieniu sobie b??dów. Jest to niestety droga d?uga i ?mudna, ale za to pozwala na odbudow? zdrowego modelu ?ycia. Mo?na próbowa? samemu upora? si? z problemem. Najpierw trzeba nauczy? si? odpoczywa? i zadba? o siebie na co dzie? (warto wygospodarowa? 15 –30 min. dziennie na relaks). Nale?y przypomnie? sobie, co kiedy? najbardziej lubi?o si? robi? i zaplanowa? kolejny dzie? tak, aby by? czas na nasze hobby. Trzeba te? podj?? prób? ustanowienia granic pomi?dzy aktywno?ci? zawodow? a sprawami domowymi i osobistymi.
Powy?sze metody s? tylko pocz?tkiem drogi do wolno?ci. Warto odwa?y? si? na ciekawe i satysfakcjonuj?ce ?ycie poza prac?. W ten sposób przecie? regenerujemy si?y, aby pracowa? efektywnie.
oprac.Iwona Bernaciak